مشکل عدم تمرکز دانش آموزان چیست؟

عدم تمرکز دانش آموزان به یک معضل اساسی تبدیل شده و در این مقاله از سایت آکادمی عباسی به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت. واژه ی تمرکز از دیدگاه لغوی به معنای تراکم و فشردگی و در اصطلاح به معنی توجه کامل به یک موضوع تعیین شده و نگهداری حواس روی آن موضوع بدون دخالت احساسات یا افکار نامربوط می باشد.قبل از خواندن ادامه مطلب توجه داشته باشید که هیچکس نمی تواند به صورت قطعی بگوید من هیچگاه تمرکز ندارم؛ یا برعکس بگوید من همیشه متمرکز و حواس جمع هستم. در واقع تمرکز یک مفهوم نسبی می باشد و می توان آن را به صورت اکتسابی و با یادگیری مهارت های تقویت تمرکز، افزایش داد. پس دست از برچسب زدن به خود بردارید و به خود برای خواندن این مطلب تبریک بگویید!

بخشی از کارگاه تمرکز ویژه دانش آموزان:

عدم تمرکز در اشخاص مختلف، عوامل و علل متفاوتی دارد که به طبع راهکار های گوناگونی به همراه دارد. قدم اول و اصلی تقویت تمرکز و کاهش عوارض عدم تمرکز، شناخت منشا آن است. که در ادامه به صورت کامل درمورد آن خواهید خواند. علل اصلی عدم تمرکز، در سه دسته ی بنیادین قرار می گیرند. فیزیکی یا جسمی، روانشناختی و عوامل محیطی

علل فیزیکی مشکل عدم تمرکز دانش آموزان:

یکی از عوامل فیزیکی بسیار موثر در زمینه تمرکز، خواب کافی است. همانطور که می دانید هر فرد ( نسبت به جنسیت، سن و عوامل دیگر متغیر است) به صورت میانگین به 7 تا 8 ساعت خواب نیاز دارد و مقدار خواب کمتر از آن می تواند مشکلاتی همچون کاهش تمرکز، اختلال در کیفیت دید، افزایش اضطراب، اختلال در عملکرد حافظه و … شود.

اما آیا شما هم این را تجربه کرده اید که خواب کافی داشته باشید اما همچنان احساس خستگی و بی حالی داشته کنید؟ علت بعدی مورد بررسی می تواند منشا مشکل شما باشد. کم خونی و یا فقر آهن می توانند از دلایل بروز این حالت باشند. که خود به تنهایی هم می تواند بر اختلال تمرکز و عوارض آن، تاثیر بسزایی داشته باشند. به طور کلی فقر آهن می تواند تاثیر به سزایی در میزان خستگی و سطح انرژی در طول روز باشد. پس به خاطر داشته باشید که اگر علائم کم خونی یا فقر آهن را دارید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

از دیگر علل اختلالات عدم تمرکز می تواند درد های مقطعی یا مزمن باشند، سردرد های میگرنی، معده درد، درد در نواحی گردن و پشت کتف، معمولا از اضطراب و استرس نشات می گیرند اما خود به صورت جداگانه می توانند باعث بروز علائم عدم تمرکز شوند.

مورد بعدی قابل بحث ، ورزش و تحرک بدنی است. به طوری که هرچه تحرک بدنی شما کمتر باشد، در بلند مدت برای تمرکز کردن دچار مشکلات بیشتری خواهید شد. ورزش مناسب شما ( با توجه به سن ، جنسیت ، وضعیت جسمانی و … ) نه تنها بر سلامت فیزیکی شما تاثیر به سزایی دارد، بلکه می تواند علائم مشکلات روانشناختی مثل عدم تمرکز، افسردگی، اضطراب و … را کاهش دهد. برنامه ریزی نامناسب و ایراد در مدیریت وقت می تواند از عوامل مهم بروز اضطراب و در نهایت بروز علائم اختلال تمرکز شود. در قسمت های بعدی، درمورد راهکار های عمومی برای کاهش این علائم و بهتر کردن وضعیت تمرکز، بیشتر صحبت خواهد شد.

علل روانشناختی مشکل عدم تمرکز دانش آموزان:

علل روانشناختی می توانند از تاثیرگذار ترین عوامل بروز یا حتی تشدید مشکلات عدم تمرکز باشند . چندی از مهم ترین عوامل روانشناختی در باب تاثیر بر تمرکز را برای شما بیان می کنیم . استرس و اضطراب یکی از شایع ترین مسائل شناخته شده در بین مردم ، به ویژه در میان دانش آموزان و نوجوانان است . استرس و اضطراب عوارض بسیار زیادی دارند که عدم تمرکز ، می تواند از آنها باشد. اضطراب در زمینه های مختلف ، علائم متفاوتی دارد . با شناخت و مطالعه ، مدیریت یا حتی درمان آنها می توان راحت تر شود.

اضطراب مسئولیت ، اضطراب انتخاب ( برای دانش آموزان در زمینه رشته و یا شغل ) ، اضطراب آینده و … از نمونه های اضطراب می باشند .افسردگی به مراتب دامنه گسترده تری از افراد را مورد حمله قرار می دهد . به طوری که تقریبا از هر 5 ایرانی 4 نفر ازآنها با افسردگی ( پنهان ، آشکار ، حاد ، مزمن و … ) دست و پنجه نرم می کند. و به طبع یکی از عوامل موثر در میزان تمرکز ، می تواند افسردگی باشد . پیشنهاد می شود در صورت بروز علائم افسردگی، با یک مشاور یا متخصص مشورت کنید.

اختلال بیش فعالی و نقص در توجه که امروزه به نام اختصاری ADHD بسیار در میان مردم رواج پیدا کرده است ؛ یکی زمینه ساز های مشکلات تمرکز به خصوص در کودکان و نوجوانان می باشد که می تواند تا بزرگسالی نیز به همراه فرد باشد . اما شناخت این اختلال به این سادگی ها نیست و باید توسط مشاور ، کوچ و کسانی که در حیطه روان تخصص دارند انجام شود . افکار وسواس گونه هم یکی دیگر از مشکلات روانشناختی موثر در تمرکز می باشد. که می تواند آسیب جدی در کارکرد مغز و یا حتی سلامت جسمانی فرد وارد کند . یکی از تاثیرات آن روی مغز می تواند اختلال در ایجاد تمرکز ، پرش افکار ، بروز علائم اضطرابی ، اختلالات بدبینی و … شود. تاثیرات افکار وسواس گونه یا وسواس فکری ، گاه می تواند به بروز جسمانی هم منجر شود . به طوری که باعث سردرد های مزمن ، مشکلات قلبی ، بیماری های خود ایمنی و … شود.

علل محیطی مشکل عدم تمرکز:

علل محیطی هرچند کم اهمیت یا قابل کنترل ، اما جزو علوامل عدم تمرکز بخصوص در دانش آموزان می باشد . دقت داشته باشید که درس خواندن در یک محیط کاملا باب میل شما هم می تواند تاثیرات بدی به همراه داشته باشد . به عنوان مثال اگر شما همیشه در یک محیط کاملا ساکت با نور و دمای مطلوب خود درس بخوانید و تست بزنید و نمونه سوال حل کنید ، در جلسه امتحان یا حتی کنکور با کوچک ترین صدا یا شرایطی که شاید باب میلتان نباشد ، تمرکز خود را از دست می دهید و شاید دیگر نتوانید به این راحتی دوباره ذهن خود را تحت کنترل قرار دهید .

علل محیطی حائز اهمیت در زمینه ی تمرکز ، بیشتر می تواند محرک هایی باشد که تحت کنترل خود فرد نیست ؛ مانند : سرما و گرمای خانه ، نور زیاد یا کم ، سر و صدای خانه ، رسانه های صوتی و یا تصویری ، تعارضات محیطی و …

دلایل مشکل عدم تمرکز دانش آموزان حین مطالعه و درس خواندن

تاثیر انگیزه

انگیزه مهم ترین عامل حرکت است . در نوجوانانی که انگیزه کمتری دارند ، تمرکز کمتر و در راستای آن تلاش کمتری هم دیده می شود . بسیاری از دانش آموزان هدف و انگیزه ی از پیش تعیین شده ای برای درس خواندنشان ندارند و همین باعث می شود هنگام مطلالعه به راحتی به کار های دیگر بپردازند و نه تنها ذهن ، بلکه گاهی حتی حواس پنج گانه ی خود را هم به کارهای دیگر اختصاص بدهند . اما تحقیقات نشان می دهند این کار در نهایت تمرکز فرد را حد قابل توجهی کاهش می دهد . در مطالب بعدی ، مساله انگیزه را بیشتر مورد بحث قرار خواهیم داد .

در دسترس بودن رسانه های اجتماعی

شما می توانید برای کم کردن عوارض ناشی از رسانه های اجتماعی ، برای استفاده از تکنولوژی زمان تعیین کنید و در آن زمان به چک کردن تلفن و پاسخگویی به دوستان و اطرافیان خود در فضای مجازی باشید . در غیر این صورت ، در صورت حضور تلفن همراه حین درس خواندن و مطالعه ، حواس شما مدام درحال فکر کردن به موبایلتان پرت می شود .

کسالت و خستگی ذهنی

علاوه بر علل عمومی عدم تمرکز ، خستگی ذهنی برای نوجوانان به صورت جداگانه بسیار حائز اهمیت می باشد . چرا که نوجوانان مدت زمان بیشتری را به مطالعه می پردازند و به طبع دچار خستگی بیشتری می شوند . برای جلوگیری از این وضعیت ، می توانید استراحت بین زمان مطالعه تان را طوری تنظیم کنید که نه به تحصیلتان لطمه ای بزند و نه به سلامت خودتان . تکنیک پومودورو می تواند در این شرایط به شما کمک کند.

تغذیه نامناسب

اغلب نوجوانان به خصوص در تعطیلات تابستانه ، وعده ی صبحانه را از برنامه روزانه خود حذف می کنند. غافل از آنکه یکی از مهم ترین اصول تغذیه که در سلامت جسمانی و روانی فرد تاثیر به سزایی دارد ، خوردن صبحانه ی کامل و مقوی می باشد. درکل گرسنگی در طول روز هم در تشدید اختلال تمرکز تاثیر دارد. برای بهتر کردن رژیم غذایی خود در زمان تحصیل و به خصوص قبل از کنکور، می توانید کربوهیدرات های ساده مانند ماکارونی را کاهش داده و به جای آن از کربوهیدرات های پیچیده مثل غلات سبوس دار استفاده کنید. همچنین به حداقل رساندن قندهای مصنوعی همچون کیک، شیرینی و … و جایگزین کردن قند های طبیعی مثل میوه ها، عسل و … می تواند به بهبود کارکرد مغز شما کمک بسیاری کند.

افکار متفرقه و شاید منفی

احتمالا برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام مطالعه ، به یاد بیاورید که صبح از دوست خود یک پیامک داشتید ، یا مادر بزرگ شما تماس گرفته بوده و نتوانستید به او پاسخ بدهید ، دنبال آن آهنگ از بند موسیقی مورد علاقه تان می گشتید و اگر الان به آن نپردازید از ذهنتان می پرد و شاید دیگر آن را به خاطر نیارید. حتی ممکن است بدتر باشد و در حین مطالعه به این نتیجه برسید که شاید دیگر انگیزه ای برای ادامه ی درس خواندن ندارید ، یا شاید آن دوست شما موفق شود و شما نه و یا …

در واقع کارکرد ذهن بسیار ظریف و خلاقانه است و تقریبا همه ما هنگام تلاش برای تمرکز ، دچار این افکار می شویم؛ اما خبر خوب این است که شما می توانید آن را با یک تکنیک مدیریت کنید. این تکنیک به این صورت عمل می کند که شما در هنگام درس خواندن یا مطالعه ی عمومی ، یک برگه ی کوچک در کنارخود برای نوشتن افکار متفرقه ی خود قرار می دهید. و هربار هر فکری شما را درگیر کرد را می نویسید و به آن زمان می دهید تا پس از اتمام مطالعه تان به آن بپردازید. این کار به صورت ناخوداگاه به مغز شما آموزش می دهد در یک زمان مشخص به تمرکز بر روی یک موضوع بپردازد و به مرور زمان باعث می شود شما بتوانید در آن واحد بدون فکر کردن به مسائل متفرقه ، یک کار را به اتمام برسانید.

 یادگیری تکنیک های تند خوانی و افزایش تمرکز برای حل مشکل عدم تمرکز

یکی از شایع ترین معضلات دانش آموزان این است که شیوه های درست درس خواندن را بلد نیستند. مهارت های تندخوانی و تکنیک های افزایش تمرکز می تواند به این قشر دانش آموزان کمک قابل توجهی کند . از مطالعه درمورد این مباحث غافل نشوید . چند مورد را برایتان بازگو می کنم:

• قبل از پرداختن به یک مبحث جدید، سوال طرح کنید تا هنگام مطالعه، به صورت فعالانه به درس توجه داشته باشید تا بتوانید پاسخ سوالات، و همچنین نقاط ضعف و قوت خود را در آن مطلب بیابید.
• از یک نشانگر مانند خط کش یا مداد برای دنبال کردن خط درس استفاده کنید و به عقب برنگردید .
• به یاد داشته باشید که ذهن ما همواره با ما درحال گفت و گو است . شما می توانید زمانی را به گفت و گوی آگاهانه و فعالانه با خود اختصاص دهید تا از تمرکز بالا تری برخوردار شوید .

راه کار های عمومی برای افزایش تمرکز :

در ادامه این مطلب از آکادمی عباسی با موضوع مشکل عدم تمرکز در دانش آموزان راهکارهای ساده و منطقی برای شما داریم که با انجام دادن آنها میتوانید میتوانید این مشکل را تا حد زیادی برطرف کنیم.

• ایجاد محیط مناسب برای مطالعه
• برنامه ریزی زمانی شخصی
• قرار دادن تفریح و ورزش در برنامه هفتگی
• تنظیم اهداف و انگیزه
• استفاده از اپلیکیشن های مدیریت زمان و تمرکز
• مشاوره
• مدیتیشن و مراقبه به صورت روزانه